Thuật ngữ “vòm gốm” bao gồm một loạt các kỹ thuật xây dựng và các chi tiết kiến ​​trúc, từ hầm chứa nặng nề cho đến vỏ parabol mỏng manh. Thông thường, các công nghệ lâu đời thường gắn liền với các giai đoạn lịch sử: từ những mái vòm thời đồ đá của người dân đảo Síp đến các hệ thống cấu trúc phổ biến khắp Đế chế La Mã. Cho đến đầu thế kỷ 20, một số KTS đã tìm cách hồi sinh chúng.

Tại Catalonia, Modernisme đã tôn vinh vòm gốm như một truyền thống độc đáo của vùng đất cũng như đổi mới theo thời đại (chẳng hạn như vòm parabol) khi khai thác công nghệ để tạo ra sự bền bỉ và góp phần quan trọng giúp phát triển văn hóa Catalan. Vì ít được biết đến hơn nên vòm Timbrel gắn liền với địa danh đến nỗi hầu hết mọi người đều gọi nó với cái tên “Vòm Catalonia”. Trong khi đó, dự án Maisons Jaoul nổi tiếng do KTS vĩ đại Le Corbusier thiết kế đã  sử dụng gạch thô để làm nổi bật thêm cho phong cách kiến trúc bê tông thô (Béton brut) ưa thích của mình. Vượt qua năm điểm nổi tiếng của chính mình, những mái vòm bằng gạch gồ ghề của tòa nhà hướng đến những nguyên tắc kiến ​​trúc cơ bản, làm nổi bật bản chất là nơi trú ẩn của ngôi nhà. Đồng thời, Corb đã tạo ra một phong cách kiến ​​trúc hoàn toàn mới, do đó những vòm gốm ẩn chứa nét kiến trúc hiện đại.

Ngày nay, các KTS trên khắp thế giới đang tiếp tục khám phá tiềm năng của gạch và ngói để thiết kế. Bảy ví dụ sau đây cho chúng ta thấy ranh giới tốt đẹp giữa hiện đại và truyền thống mà các vòm gốm vẫn tiếp tục tồn tại.

Ngôi nhà được tạo ra dựa trên một cuộc đối thoại hài hòa hệ thống thủ công và một hệ thống công nghiệp hóa. Thoạt nhìn, tour-de-force có vẻ là mái nhà thủ công với hệ thống kết cấu gốm được gia cố bằng màu đất nung bắt mắt nổi bật trên nền tường trắng. Trong khi đó, phần mái nhà cao vút lại phụ thuộc vào một lưới kết cấu kim loại – một hệ thống công nghiệp hóa tạo điều kiện thuận lợi cho việc tổ chức mô-đun dọc theo các bức tường ngăn.

Dự án này đã giành chiến thắng trong cuộc thi quốc tế về xây dựng tòa nhà văn phòng công nghệ thấp do Vlaams Bouwmeester và Leiedal (Open Call) tổ chức tại Bỉ. Quay trở lại với nguồn gốc kiến ​​trúc lịch sử, các nhà thiết kế đã hỏi cách họ xây dựng một tòa nhà công nghệ thấp nhưng bền vững, tránh né “các mặt tiền bằng kính một cách siêu hiệu quả, sử dụng các tấm quét xanh hoặc quang điện trên mái nhà”. Kết quả là một mặt tiền dày 70cm bằng gạch khai hoang đã được xây dựng để tạo nên sự bền vững dài lâu.

Các hầm và mái vòm truyền thống sử dụng các vật liệu không chịu lực như gạch và đá, dựa trên hình học và sự đối xứng đặc biệt để tạo ra lực nén ổn định. Nhóm nghiên cứu trẻ này đã khám phá ra khả năng thiết kế các vòm ổn định không đối xứng bằng máy tính và các chương trình kỹ thuật số mới. Được gọi là cấu trúc dạng tự do, mô hình này dựa trên “sự đảo ngược của dây xích” và tạo ra một dạng vô định hình quyến rũ.

Được tạo sẵn dựa trên chủ đề cân bằng, ngôi nhà này là sự cân bằng giữa các khái niệm dường như đối lập: giữa kiến ​​trúc bản địa và hiện đại, truyền thống và công nghệ, quá khứ và hiện tại. Một khía cạnh không thể thiếu khi tạo ra sự hài hòa này là việc xây dựng tường bằng đất một cách khiêm tốn và tinh tế, nhường chỗ cho sự phức tạp nhịp nhàng của trần nhà vòm bằng gạch Mexico.

Rafael Guastavino là một nhân vật đáng chú ý trong sự phát triển của vòm gốm. Từ đầu thế kỷ này, ông đã điều chỉnh cách xây dựng hầm truyền thống của Catalan cho ngành xây dựng Mỹ. Nhà nguyện này bày tỏ lòng kính trọng đối với công trình của kiến ​​trúc sư người Valencia. Dựa trên các cấu hình dây chuyền, hơn 20.000 viên gạch men được làm theo yêu cầu tạo thành bốn hình parabolic hyperbol liên kết với nhau và nhẹ.

Tiệm mát-xa kiểu Thái này nhấn mạnh tính vật chất của nó, tạo ra một bầu không khí thư giãn khiến người ta đắm chìm. Những căn hầm bằng gạch thô và những bức tường đá vôi dày được làm mềm bằng những điểm nhấn bằng gỗ, hàng dệt bằng vải mỏng và ánh sáng lọc. Trong khi các hầm gạch tạo ra các khu vực riêng biệt bên trong, các tấm chắn bằng gỗ nhẹ có thể được di chuyển để phân chia căn phòng thành các không gian linh hoạt và luôn thay đổi.

Đây được xem là một ví dụ điển hình cho kiến trúc tái tạo, dinh thự này kết hợp các vật liệu và phương pháp sẵn có tại địa phương với các công nghệ và hệ thống quy hoạch hiện đại. Mô hình xây dựng bền vững mang lại kết quả xanh: gạch có khối lượng nhiệt cao hơn bê tông, mái ngói hình vòm ít tăng nhiệt hơn. Tương tự như vậy, do hình dạng và khả năng tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời, mái vòm nhìn chung có ít nhiệt tăng hơn so với mái bằng.

Biên dịch | Hương Lan (Nguồn: Architizer)